Podczas II wojny światowej, dywizjony Południowoafrykańskich Sił Powietrznych wysyłane w basen Morza Śródziemnego działały w strukturach Królewskich Sił Powietrznych RAF. Ich rola zazwyczaj nie była efektowna, nie otrzymywały najnowszego sprzętu, a jeśli skupimy się na działaniach południowoafrykańskich dywizjonów myśliwskich w trudnym okresie 1941-42 zauważymy, że nieprzyjaciel zazwyczaj miał nad nimi przewagę taktyczną. Jednostki SAAF, wraz z RAF, trafiły do Włoch, gdzie w końcu otrzymały nowoczesny sprzęt, jednak wtedy opór nieprzyjaciela w powietrzu praktycznie nie istniał.

Po przyłączeniu się Afryki Południowej do wojny 6 września 1939, 1 dywizjon SAAF, którego historia sięgała do roku 1922, został wysłany do Afryki Wschodniej, gdzie w czerwcu 1940 przeszedł chrzest ognia w walkach z Włochami. W tamtym czasie jednostka używała różne typy smolotów, np. Hawker Hurricane Mk.I, Gloster Gladiator a nawet Hawker Fury. W kwietniu 1941, jako pierwsza jednostka SAAF, trafił do Afryki Północnej, gdzie wszedł w skład 238 Skrzydła latając na myśliwcach Hawker Hurricane Mk.I. W latach 1941 i 1942 dywizjon był zaangażowany w ciężkie walki nad Libią i Egiptem. We wrześniu 1941 wymienił swe Hurricane’y Mk.I na Mk.II, choć były to uzbrojone w karabiny maszynowe wersja Mk.IIa i Mk.IIb

Dwóch w jednym Hurricane

Hurricane Mk IIc

Dopiero w połowie września 1942 przybyły długo oczekiwane Hurricane’y Mk.IIc uzbrojone w działka. Ku zaskoczeniu pilotów ich samoloty pozbawione były zewnętrznych działek. Potwierdzają to wszystkie widziane przeze mnie zdjęcia, choć nie można jednoznacznie stwierdzić, że nie było w 1 dywizjonie SAAF Hurricane’ów IIc uzbrojonych w komplet czterech działek. Jednak Huragany nie pozostały długo w służbie jednostki. Po niecałych dwóch miesiącach dywizjon przezbrojono w myśliwce Supermarine Spitfire Mk.V.

Porucznik Stewart „Bomb” Finney i jego zbrojmistrz pozujący przed Hurricane IIc HL885 AX-Z „Oops!”. Najwyraźniej zamontowane jest tylko wewnętrzne działko Hispano. Zdjęcie  z kolekcji Steven McLean.

„Bomb” Finney

Stewart ‘Bomb’ Finney dołączył do 1 dywizjonu SAAF w listopadzie 1941 i pozostał w nim do grudnia 1942. Podczas 13 miesięcy służby w jednostce wziął udział w 143 misjach bojowych, latając na Hurricane’ach Mk.IIb i c oraz Spitfire’ach Mk.V. Po zakończeniu tury wysłano go na odpoczynek a następnie służył jako instruktor. Potem wrócił do linii i w latach 1943-1944 odbył kolejną turę bojową latając na Spitfire’ach. Wojnę zakończył w stopniu majora (w przeciwieństwie do RAF i innych sił powietrznych państw wchodzących w skład Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, South African Air Force zachowały stopnie armijne). Swój przydomek ‘Bomb’ (Bombowy) był spuścizną jego przedwojennej pracy w fabryce dynamitu w Moddersfontein.

Hurricane Mk IIc trop, HL885/AX-Z, 1 Dywizjon SAAF, Lt. Stewart “Bomb” Finney, LG142,  Egipt, wrzesień 1942 r. Malował Zbyszek Malicki.

Osobistym samolotem Stwarta Finneya był Hawker Hurricane Mk.IIC AX-Z/HL885, który nosił nazwę własną “Ooops!” na ogonie i rysunek skaczącej antylopy południowoafrykańskiej na dolnej części prawoburtowej osłony silnika. Pomiędzy 26 września a 4 listopada wykonał na nim 24 loty bojowe. 19 października 1942 Finney zanotował w swej książce lotów “lekkie starcie ze 109”. Być może ważniejszy jest wpis „flak strzelał celnie i czasami intensywnie”. Na posiadanych zdjęciach widać uszkodzenia samolotu AX-Z, będące być może skutkiem działań z 19 października. Potwierdzać to mogą dwa kolejne wpisy. 23 października Finney poleciał na misję samolotem AX-X/HL627 a później przeprowadził lot testowy na HL885 zapisując w logbooku „’Ooops!’ znów sprawny”

Uszkodzenie AX-Z, które prawdopodobnie nastąpiło 19 października 1942 r., Jak wspomniano w artykule. Zdjęcie  z kolekcji Steven McLean.

Oznakowanie samolotu HL885

W okresie, kiedy 1 dywizjon SAAF był wyposażony w Hurricane’y, oficjalnym oznaczeniem jednostki były litery kodowe AX zazwyczaj malowane z nietypowo zaokrąglonymi końcówkami. Według historyka lotnictwa, Stevena McLeana, autora świetnej książki „Dywizjony Południowoafrykańskich Sił Powietrznych”, zazwyczaj malowano je jasnoniebieską farbą. Zasugerował mu to nie kto inny jak ‘Bomb’ Finney, który wspomniał też, że człowiek, który był odpowiedzialny za malowanie liter na samolotach dywizjonu był znany jako „Duck-Egg Blue Merchant”. Oczywiście analizując zdjęcia trudno powiedzieć czy litery zawsze były jasnoniebieskie.

Hurricane Mk IIc – myśliwiec na każdą porę, w nocy i w dzień

Oprócz liter kodowych, w dywizjonie zaczęto malować na czerwono końcówki skrzydeł. Michael Schoeman w trzecim tomie swej książki „Springbok Fighter Victory”, wspomina, że dywizjon dostał na nie pozwolenie w sierpniu 1942. Oznacza to, że samoloty Hurricane Mk.IIc mogły już mieć namalowane te dodatkowe oznaczenia. Niestety na podstawie zdjęć trudno powiedzieć, czy pomalowano tak wszystkie wszystkie samoloty i czy końcówki malowano z góry i z dołu. Jest ich niewiele i często są tak skadrowane, że nie widać końcówek.

To nie jest uzbrojony w działko Hurricane IIc, ale IIb BP284 AX-C, zwany „C jak Jimmy” [sic]. Widoczne tutaj uszkodzenia zostały spowodowane przez pocisk 88 mm 27 sierpnia, kiedy AX-C został pozyczony przez por. Salmona. Finney często latał tym samolotem. 1 września zauważył w swoim dzienniku: „Poleciałem na sprawdzenie „C jak Jimmy”. Ma nowy ster i usterzenie.”. Zdjęcie  z kolekcji Steven McLean.

Należy pogratulować firmie Arma Hobby, że zdecydowała się na wybór samolotu Hawker Hurricane Mk.IIC, na którym latał „Bomb” Finney. Chętnie skleję model samolotu Finney’a, i każdy inny Hurricane IIC z 1 dywizjonu SAAF, tylko z wewnętrzną parą działek, z pomalowanymi na czerwono górnymi powierzchniami końcówek skrzydeł i jasnoniebieskimi literami kodowymi. Jest to jednak tylko mój punkt widzenia. Gorąco zachęcam modelarzy do studiowania dostępnych zdjęć, analizowania dostępnych zdjęć i podejmowania samodzielnych decyzji.

Hurricane Mk IIc, AX-Z/HL885 na lotnisku w Egipcie. Zdjęcie z kolekcji Tony O’Toole.

Wszystkim, którzy chcą się dowiedzieć więcej o zmarłym w 2014 Finney’u, oraz o działaniach dywizjonów SAAF uzbrojonych w samoloty Hawker Hurricane nad Afryką Północną, mogę z czystym sumieniem polecić stronę http://www.bombfinney.yolasite.com/

Oprócz zdjęć i wpisów Książki Lotów, można tam też znaleźć bardzo interesujące filmy z wywiadami z 90-letnim Finney’em. Osoby, które go znały mówią, że był wyjątkowym człowiekiem, z jasnym umysłem aż do śmierci. Nagrania tego dowodzą i  stanowią bardzo cenne źródła informacji.

„Waleczne Koguty” – Hurricane IIc nad Algierią

Podziękowania:

Pragnę podziękować Stevenowi McLeanowi za pomoc w uzyskaniu zdjęć i nieocenioną pomoc w tworzeniu tego artykułu

Polskie tłumaczenie Dominik Sędziak

Źródła

  • Korespondencja ze Stevenem McLeanem
  • McLean, Steven. Squadrons of the South African Air Force and their Aircraft, 1920–2005. South Africa, 2005.
  • Schoeman, Michael. Springbok Fighter Victory, SAAF Fighter Operations 1939 – 1945, Volumes 2 and 3. African Aviation Series. South Africa, 2009 & 2010.
  • Van Schalkwyk, Piet, and William Marshall. South African Colours and Markings Number 6. South Africa, 2007.
  •  http://www.bombfinney.yolasite.com/

Mogą Cię zainteresować:

Modele Hurricane Mk I trop i Mk IIc trop oraz akcesoria w sklepie Arma Hobby

Przejdź do sklepu – link

 

 

Jukka Keränen
+ posts

Doświadczony modelarz lotniczy z Helsinek, który od lat poświęca coraz więcej czasu historii lotnictwa. Szczególnie interesuje się historią lotnictwa włoskiego i południowoafrykańskiego. Jest autorem lub współautorem różnych artykułów i publikacji.

This post is also available in: English