Front wschodni był miejscem gigantycznych zmagań między dwoma wrogimi mocarstwami Drugiej Wojny Światowej. Liczba użytych samolotów, gwałtowność i długi czas zmagań były okazją do wyłonienia się dużej grupy asów myśliwskich po obydwu stronach linii frontu. Poznajmy historię kilku z nich, sowieckich asów latających na samolocie Jak-1b.
Jak-1b – Myśliwiec
Samolot Jak-1b, ostateczna wersja pierwszego samolotu myśliwskiego Jakowlewa, został wprowadzony do walki pod koniec Bitwy Stalingradzkiej (schyłek 1942 roku) i był podstawowym myśliwcem Wojenno-Wozdusznych Sił w czasie Bitwy na Łuku Kurskim (lato 1943). Później, po wprowadzeniu do służby maszyn Jak-9 i Jak-3 oraz Ła-7, został przesunięty do działań eskortowych „Szturmowików” Ił-2M3 i był stosowany z powodzeniem do końca wojny. Ze względu na tę specyfikę działań, oraz na stopniowe ustępowanie przeciwnika w powietrzu, najwięcej zwycięstw na Jak-1b uzyskano w latach 1942-43, mniej w 1944 i mało w 1945. Obok Lotnictwa Sowieckiego wszedł na uzbrojenie jednostek Francuskich, Polskich i Jugosłowiańskich (zobacz link poniżej).
Jak-1b – w lotnictwach sprzymierzonych – malowanie i oznakowanie
Jak liczono zwycięstwa powietrzne w Wojenno Wozdusznych Siłach
Kilkudziesięciu pilotów sowieckich uzyskało na nim tytuł Asa Myśliwskiego zaliczywszy pięć zestrzeleń samolotów wroga. Sowiecki system uznawał za zastrzelenie zarówno zwycięstwo indywidualne, jak i grupowe. Stąd liczba zestrzeleń podawanych oficjalnie uwzględnia obydwa typy zwycięstw, w nawiasie zaś podaje się liczbę indywidualnych + grupowe. Inaczej było u Aliantów zachodnich, gdzie uwzględniało się zestrzelenia pewne, prawdopodobne i uszkodzenia, do których dodaje się ułamki wspólnych zwycięstw.
Zobaczmy teraz sylwetki wybranych asów z lat 1943-44, których oznakowanie jest uwzględnione w pudełku modelu 70030 Jak-1b „Soviet Aces”.
Jak-1b mjr Siergieja Ługańskiego, 1944 r. Malował Marcin Górecki.
Major Siergiej Daniłowicz Ługański
Siergiej Ługański urodził się w 1918 roku w mieście Wiernyj (od 1921 roku Ałma-Ata) w Kazachstanie w rodzinie rosyjskiej. Po wstąpieniu w 1936 roku do lotnictwa ukończył dwa lata później szkołę pilotażu Orienburgu. Walczył w czasie wojny Sowiecko Fińskiej 1939/40 r. i na samolocie I-16 (lub I-153) odbył 59 lotów bojowych. Wg niektórych źródeł zestrzelił jeden samolot przeciwnika i został nagrodzony orderem Czerwonej Gwiazdy.
W wojnie z Niemcami brał udział dopiero od października 1941. Początkowo jako dowódca klucza samolotów ŁaGG-3 a potem zastępca dowódcy eskadry 271 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego (IAP, Istriebitelnyj Aviaciennoj Połk). Na ŁaGGu uzyskał trzy zestrzelenia.
Od lata 1943 roku służył jako dowódca eskadry w 270 IAP, jednostce wyposażonej w samoloty Jak-1b. Walczył na południe od Łuku Kurskiego i w lipcu tego roku zestrzelił 5 samolotów w pięć dni. Za 19 zestrzeleń (18+1) w trakcie 221 lotów został 2 września 1943 r. nagrodzony tytułem Bohatera Związku Sowieckiego po raz pierwszy (złota gwiazda nr 1493).
27 września, podczas forsowania Dniepru koło wsi Miszurin Rog jego eskadra eskortowała Iły-2. Zadanie uległo zmianie, kiedy nad przeprawę nadleciały niemieckie bombowce Ju-88 i He-111. Junkersy zostały odparte, a kiedy Heinkle przedarły się nad rzekę Ługański staranował samolot ich dowódcy. Kiedy śmigło Jaka zniszczyło ster wysokości, zaatakowana maszyna rozbiła się o ziemię.
Zdjęcia samolotu mjr Ługańskiego, 1944 r. www.soviet-aces-1936-53.ru
W lutym 1944 r. 270 IAP został przemianowany na 152 Gwardyjski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego (GwIAP). W lipcu Siergiej Ługański objął dowództwo jednostki i dowodził nią do końca wojny. W tym miesiącu otrzymał osobisty samolot ufundowany przez Komsomolców i Młodzież swojego rodzinnego miasta Ałma-Ata. Otrzymał też tytuł bohatera Związku Sowieckiego po raz drugi (złota gwiazda nr 1981). Od tego momentu nie uzyskał już żadnych oficjalnych zestrzeleń. Na jego samolocie znajdowały się: liczba 32 zwycięstw i jedna Gwiazda Bohatera ZS (w chwili otrzymania samolotu miał ich więcej). Liczba jego zestrzeleń jest w niektórych źródłach kwestionowana, mogło ich być 43 (37+6).
Ługański do końca wojny dowodził 152 GwIAP, wziął udział w walkach nad Ukrainą, Południową Polską, Rumunią. Po sforsowaniu Odry latał nad Berlinem.
Samolot mjr Ługańskiego w typowym dla lat 1943-45 szaro-szarym kamuflażu. Na burcie napis fundacyjny oraz wieniec z 32 zwycięstwami i gwiazdą Bohatera Związku Sowieckiego (już nieaktualnymi w momencie przekazania samolotu). Malował Zbyszek Malicki.
Kapitan Paweł Maksimowicz Czuweljow
Paweł Czuweljow urodzil się w 1917 roku, w przysiółku Soljonoje Zajmiszcze, nad rzeką Wołga w Abstrachańskiej Obłasti. W 1938 roku ukończył Stalingradzką szkołę lotnicza i rozpoczął służbę w Wojenno-Wozdusznych Siłach. Od czerwca 1941 brał udział w wojnie niemiecko-sowieckiej, od razu latając na samolocie Jak-1. Pełnił funkcję dowódcy klucza w 20 IAP. W październiku przeszedł do 427 IAP. Awansował na stanowisko zastępcy dowódcy eskadry i następnie dowódcy eskadry. Karierę w pułku i na samolocie Jak-1b kończy w sierpniu 1943 roku, kiedy przechodzi na stanowisko nawigatora 193 IAP, latającego na Ła-5.
Zanim to nastąpiło, dołączył do elity myśliwców pilotujących Jaki-1. Miesiąc przed jego odejściem, w lipcu 1943 roku, dowódca 4 IAK, gen. Iwan D. Podgorny rozkazał utworzyć specjalną jednostkę myśliwską nazwaną kryptonimem „Miecz”. Z 427 pułku wyłoniono 16 pilotów i utworzono dwa oddziały 8 samolotowe (2 klucze po 2 pary). Jednym z tych oddziałów dowodził Czuweljow. Dla wzmocnienia efektu psychologicznego, nosy Jaków „Grupy Miecz” były pomalowanie na czerwono. Celem grupy było wywalczenie lokalnej przewagi powietrznej. Piloci operowali z zasadzek bardzo blisko frontu i byli wzywani drogą radiową do niezwłocznej interwencji. Prowadzili też rozpoznanie niemieckich sił i zaplecza południowej części Łuku Kurskiego. 11 lipca Czuweljow osobiście przeprowadził rozpoznanie formacji pojazdów II Korpusu Pancernego SS na podejściach do Prochorowki, miejsca największej bitwy pancernej tej kampanii. Oddajmy głos pilotowi:
„Rozpoznanie od samego początku przebiegało spokojnie. Nie było żadnych zakłóceń zewnętrznych, z wyjątkiem pojedynczych strzałów wrogich dział przeciwlotniczych w kierunku naszych samolotów. Przelecieliśmy więc ponad połowę trasy, i pod koniec lotu sytuacja się skomplikowała. Pogoda zaczęła nas przygniatać do ziemi, chmury opadły do 75 metrów. Coraz częściej zaczęły do nas strzelać działa przeciwlotnicze, a kiedy zbliżaliśmy się do wioski Belenichino (niedaleko Prochorowki), odkryłem duże nagromadzenie czołgów wroga – według moich szacunków do 800 pojazdów. W tym momencie na nasze samoloty przyszedł huragan ostrzału z ziemi, w wyniku czego został zakłócony szyk klucza i każdy z nas zaczął działać samodzielnie (jak też przewidziano przed lotem).
(…)
Cieszę się, że piloci grupy specjalnej „Miecz”, której oddziałem przyszło mi wówczas dowodzić, wzięli udział w tej słynnej operacji wojskowej.”
Ostrzał poważnie uszkodził samolot Czuweljowa. Otwór średnicy 50cm znajdował się tuż obok zbiornika paliwa, samolot był bardzo trudny w opanowaniu. Pilot zdołał wylądować w bazie i zaraz po otrzymaniu meldunku na miejsce zdarzenia wysłano formację szturmowców Ił-02M3.
W czasie wojny Czuweljow uzyskał 7 zwycięstw powietrznych samodzielnie i 5 grupowo.
Zdjęcia samolotu kpt. Czuweljowa, www.soviet-aces-1936-53.ru
Samolot kpt. Czuweljowa w fabrycznym malowaniu z początku roku 1943. Samolot ma czerwony nos oznaczający grupę „Miecz”, białe pasy, oznaczenia 12 zwycięstw (7+5) i napis fundacyjny. Malował Zbyszek Malicki.
Major Aleksy Michajłowicz Reszetow
Aleksy Reszetow urodził się w 1921 roku we wsi Mykanino w Moskiewskiej Obłasti. W 1940 roku ukończył Borysoglebską szkołę pilotów i po przewinięciu się przez kilka jednostek trafił do 273 IAP. Jednostka, wyposażona w myśliwce Jak-7 i Jak-9 walczyła w obronie Stalingradu. W sierpniu 1942 roku został dowódcą klucza. 22 listopada (w dniu zamknięcia okrążenia niemieckiej 6 Armii pod Kałaczem na zachód od Stalingradu), 273 IAP został przemianowany na 31 Gwardyjski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego. Po zakończeniu Bitwy Stalingradzkiej w lutym 1943 r. został w dowódcą eskadry. W maju 1943 roku odznaczony tytułem Bohatera Związku Sowieckiego (złota gwiazda nr 732) za 100 walk powietrznych i 19 zwycięstw (18+1). W 1944 roku otrzymał imienny samolot Jak-1b, ufundowany przez kołchoźników z rady wsi Szotowka w obwodzie Iwanowskim na Zaporożu. Samolotem tym latał do kwietnia 1945 r. kiedy przesiadł się na Jak-9U.
Łącznie mjr Aleksy Michajłowicz Reszetow uzyskał 32 zwycięstwa powietrzne 22 samodzielnie i 10 grupowo.
Zdjęcie samolotu mjr Reszetowa, www.soviet-aces-1936-53.ru
Samolot mjr Reszetowa w typowym szaro-szarym kamuflażu z lat 1943-44. Na burcie napis fundacyjny, na usterzeniu dwa skośne czerwone pasy oznaczające 31 GwIAP. Malował Zbyszek Malicki.
Major Borys Nikołajewicz Jeriomin
Borys Jeriomin urodził się w 1913 roku w Saratowie. Jego droga do lotnictwa była trudniejsza. Służbę wojskową odbywał jako mechanik lotniczy od początku lat 30. Wziął udział w walkach z Japończykami nad jeziorem Chasan w 1938 roku, i dopiero potem odbył przeszkolenie w pilotażu.
Jeriomin to prawdopodobnie najważniejszy pilot w historii Jaka-1b. Jego imienny samolot zdobył sobie sławę już w momencie przekazania pilotowi przez kołchoźnika Gołowatego w grudniu 1942 roku w Saratowie. Po zakończeniu służby w maju 1944 roku myśliwiec został przekazany do Muzeum w tym mieście i jest w ekspozycji do dnia dzisiejszego. Dokładna historia tej maszyny została już opisana w artykule do którego link znajduje się poniżej.
.
Zdjęcie prawej burty Jak-1b Jeriomina, www.soviet-aces-1936-53.ru
Jak-1b Jeriomina wystawiony w Saratowie, 1944r. Zdjęcie Antologia Jak.
Borys Jeriomin jest postacią niezwykłą ze względu na skromność (nie przyjął tytułu Bohatera Związku Sowieckiego w 1942 r. – „wszyscyśmy walczyli tak samo”, sam natomiast wyszkolił lub dowodził kilkunastoma „bohaterami”. Uzyskał 23 zwycięstwa powietrzne (8+15). Tytuł Bohatera Związku Sowieckiego nadał mu Prezydent Jelcyn w 1990 r.
Samolot mjr Borysa Jeriomina po zmyciu zimowego kamuflażu wiosna 1943 roku. Zimowe Jaki-1b wyprodukowane na przełomie 1942-43 r. miały na górnych i bocznych powierzchniach, pod białym, zmywalnym kamuflażem jedynie kolory zielony. Po zmyciu koloru białego i domalowano wiosną czarne plamy o układzie wyraźnie różnym od malowania fabrycznego. Na ogonie czerwone pasy oznakowania 31 GwIAP. Malował Zbyszek Malicki.
Zobacz jeszcze:
- Kup model Jak-1b „Soviet Aces” w sklepie Arma Hobby
This post is also available in: 
English
